U samom centru Sarajeva možete zapaziti rijedak prizor. Dva arhitektonska spomenika gledaju jedan u drugi sa suprotnih strana široke, dvosmjerne, ulice, po čijoj sredini pride idu i dvije suprotne trake tramvajskih šina. Ulicu bismo, da nije kratka, opravdano mogli nazvati bulevarom. To je ona ulica koja ide pravo od Higijenskog zavoda na most i halu Skenderija. Nekada se zvala po Maksimu Gorkom, a danas nosi ime Hamze Huma, čini mi se. Jedan veliki pisac ustupio bi ulične tablice drugom velikom piscu, ukoliko je tvrdnja tačna. Ja još uvijek ulice svoga rodnog grada navodim prema imenima koja sam naučio u djetinjstvu. Albanska je i sada za mene Albanska, Dobrovoljačka je Dobrovoljačka, Kate Govorušić je Kate Govorušić, Marijana Baruna je Marijana Baruna, Agana Bostandžića je Agana Bostandžića, itd. Spomenici koji u goreopisanoj ulici gledaju jedan u drugi jesu Ali-pašina džamija iz XVI vijeka i Palata Penzionog fonda, sazidana oko 1940. godine. U krajnji desni ugao džamijske bašče veoma uspjelo je uklopljeno neoklasicističko (osmansko) turbe, zidano odmah iza 1918, u kome su ukopani aradski zatočenici, Jugosloveni i borci protiv Austro-Ugarske, Avdo Sumbul i Behdžet Mutevelić, oba izdanci prastarih sarajevskih porodica, jedne zanatlijske, jedne veleposjedničko-učenjačke. Ali-pašina džamija remek-djelo je osmanske džamijske arhitekture XVI vijeka. Odlikuju je savršeni odnosi zlatnog reza u arhitekturi, precizno i monumentalno zidanje jednako klesanim blokovima, umjetnička obrada bez nasrćuće ornamentike. Uz Aladža-džamiju u Foči, najljepša je to i umjetnički najvrednija džamija u zemljama bivše Jugoslavije. Takva savršenost odmah je upućivala na Sinana kao graditelja. No, historija je puna iznenađenja. Oko 2000. godine, u arhivu Topkapi-saraja u Istanbulu, turska i američka historičarka umjetnosti Gulru Nedžipoglu-Kafadar pronašla je spiskove i predračune u vezi sa gradnjom te sarajevske džamije i utvrdila da je tu džamiju gradio mnogo manje poznati Hajrudin Mlađi. Hajrudina Mlađeg je i Stari most u Mostaru. Sa dva tako različita i tako čudesna spomenika, neimar Hajrudin Mlađi sigurno ulazi u svjetsku historiju arhitekture. Zgradi preko puta, onoj iz XX vijeka, naravno da se oduvijek znalo ko su joj graditelji. Bili su to braća Kadići, Muhamed i Reuf, praški đaci, velikani jugoslovenske Moderne, beha Moderne, sarajevske Moderne. Muhamed je bio jedan od osnivača Arhitektonskog fakulteta u Sarajevu i član ANUBiH, pored praktičnog arhitekte i vrstan historičar arhitekture, posebno tradicionalne bosanske seoske kuće; Reuf je bio vakufski i gradski arhitekta koji je skoro četrdeset godina projektovao i zidao zgrade u Sarajevu te diljem Jugoslavije. Sarajevska Moderna ima najmanje dva tuceta prekrasnih zgrada, ali Palata Penzionog fonda jeste nešto posebno. Ne mora čovjek biti arhitekta da se zadivi tom zgradom. Poluelipsoidna višespratna uglovnica, sa crvenom fasadom od velikih blokova, prekrasnim ustakljenim lođama te balkonima sa željeznim ogradama i ispustima, ravnim krovom sa koga se pruža jedan od najljepših pogleda u Sarajevu, prostranim unutrašnjim dvorištem i širokim stubištima bila bi ponos svake metropole, a savršeno se uklopila u ambijentalnu cjelinu te nije ni na koji način nagrdila klasičnu ljepotu džamije sa druge strane ulice.

  U toj kući postoji čitav dijapazon stanova, od garsonijera do četvorosobnih salonaca kojima pripadaju centralne ustakljene lođe. Još kao dijete ulazio sam u neke od tih velikih stanova; u jednom su stanovali neki naši rođaci, a u drugom školski drug moga brata. Ali ovaj put neću o tim stanovima. Pisaću o jednoj od garsonijera iz te zgrade, odnosno o nesvakidašnjoj stanarki jedne od tih garsonjera, ženi koja je ostavila poseban trag iza sebe. Taj trag nalazi se u sarajevskoj i beha nauci, kulturi, muzeologiji, ali i u sarajevskom javnom te društvenom životu onoliko koliko još traje pamćenje onih koji su taj život nekada činili, prije sveopšteg potopa koji se u nas naziva „tranzicija u demokratsko društvo“. Riječ je o pokojnoj Nadi Miletić, savjetniku Arheološkog odjeljenja Zemaljskog muzeja BiH. Nada Miletić decenijama je bila stanar Palate Penzionog fonda. U nju je došla kao mladi kustos-samac, a takve osobe obično su uvijek bivale na dnu lista čekanja za rješavanje stambenog pitanja u onoj Jugoslaviji. Kružeći iz podstanarstva u rođačko gostoprimstvo i natrag, Miletićeva je čekala, očito bezuspješno, rješenje svoga pitanja nekih pet-šest godina. Nekada je u Sarajevu živjela drugarica Slavka Rodić, ugledni član i funkcioner KPJ, iz još poznatije komunističko-boračke porodice. Drugarica Slavka je, na kraju, jednim svojim rezolutnim telefonskim pozivom riješila stambeno pitanje gđice Miletićeve. Tako je akcija pomogla reakciji. Banjolučanka porijeklom i rođenjem, Nada Miletić odrasla je između Banje Luke i Skoplja. Roditelji su joj bili gimnazijski profesori koji su službovali u ta dva grada. I moj otac je bio banjolučki učenik Miletićevih. Koliko se sjećam, II svjetski rat Nada Miletić je provela u Beogradu u koji je njena porodica protjerana iz Skoplja. Izgnali su ih bugarski okupatori, ali i lokalni bugaraši za koje je Miletićeva potpisniku pričala da su bili daleko svirepiji od došljaka. Iza toga rata, Miletićevi se, kao porodica, vraćaju u Banju Luku. Njihova ćerka Nada bila je historičar umjetnosti, među prvima rođenim Bosancima te struke, ali je sebi izgradila i veliko ime u srednjovjekovnoj arheologiji. Cijeli svoj vijek, četrdeset radnih godina, provela je u Zemaljskom muzeju BiH. U ratu je ostala u Sarajevu i u Muzeju, te je kao penzioner pomagala u revitalizaciji ustanove te u specijalizaciji novog, obnoviteljskog kadra. Moglo bi se reći da je umrla radeći. Znanje joj je bilo ogromno. Tri su polja njene ekspertize: postvizantijska balkanska umjetnost, stećci, srednjovjekovna arheologija sa posebnim naglaskom na srednjovjekovni nakit uopšte te na ostatke iz ranog srednjeg vijeka generalno. Kao vrstan đak legendarnog oca studija postvizantijske balkanske umjetnosti Svetozara Radojčića, Nada Miletić napisala je monografiju o Klimentici, crkvi iz XVI-XVII vijeka u Mostaćima kod Trebinja i u Trebinju. Crkvica se odlikuje zidnim slikarijama, freskama sa početka XVII vijeka koje je Radojčić okarakterisao kao ruralni ekspresionizam i u kojima je vidio poseban izraz umjetničkog potencijala našeg običnog čovjeka toga doba. Kada se kaže stećci javnost obično pomisli na tri imena: Mak Dizdar, Merijen Vencl, Miroslav Krleža. Međutim, ogromna je uloga Nade Miletić u izučavanju stećaka. Upravo je ona pratila čuvenog Tošu Dabca na njegovim putešestvijama na kojima je snimao svoje znamenite fotografije mramorova. I ona čuvena fotografija spomenika na Ravanjskim vratima kod Kupresa nastala je dok je u njegovoj ekipi bila i Miletićeva kao glavni konsultant. Merijen Vencl je svoja istraživanja započela tako što joj je Miletićeva ženerozno ustupila sve svoje fascikle, ali se o tome rijetko kada piše. Ostala je jedna divna fotografija Dabčeva. Na njoj vidite Miletićevu u punoj figuri kako stoji uz jedan bosanski srednjovjekovni obelisk. Na fotografiji Miletićeva ima svoju karakterističnu dugu kosu koja je u to vrijeme još uvijek bila tamna. I ostala je njena knjiga o stećcima, učena i visprena, koju je objavila 1982. godine. Nakitu u historiji Bosne posvetila je veliku studijsku izložbu i studijski katalog. Spomenicima ranog srednjeg vijeka odužila se kroz brojna publikovana iskopavanja (Mihaljevići kod Sarajeva, Rakovčani, Mahovljani kod Banje Luke, Gomionica, Buško Blato itd.).

  Kao osoba, Miletićeva je bila zaista posebna. Govorila je besprekorni beogradski ekavski ali sa sačuvana sva četiri bosanska novoštokavska akcenta. Bila je to jedna prelijepa žena, a od one aristokratske, nenapadne, ljepote. Nosila je dugu kosu u jednostavnoj, bezvremenoj, frizuri koja je asocirala na ukus učenih pariskih egzistencijalistkinja iz pedesetih godina XX vijeka. Ta kosa bila je neizmjerno gusta, prebogata, i imala je onaj posebni sivkasto-srebrnknasti preljev ljudi koji su u svojoj mladosti bili tamnokosi, treperavo srebro kao na Koroovim pejzažima sa prikazima drveća i vodâ. Sitna, ono što se nekada govorilo petit, podsjećala je Miletićeva na neku prefinjenu figurinu, ali čim bi progovorila iz nje bi izlazila snaga. Bila je to jedna od najelokventnijih osoba koje sam sreo, a ja sam sreo dosta svijeta i pride na tri kontinenta. Ona i Azra Begić zaista su u tom pogledu bile jedinstvene. Mogla je Miletićeva da vas vodi kroz muzej tri sata i da vam tumači u kontinuitetu, bez stanke, ali to nije bilo nešto nabiflano nego je znanje iz nje izlazilo kao rijeka jasne i prodorne misli. Ogromna je šteta što nikada nije predavala na fakultetu, kao što je i ogromna šteta što je Azra Begić vrlo kratko predavala na fakultetu. Nada Miletić, Vlajko Palavestra, Borivoj Čović bili su tri velika predavača bez katedri iz Zemaljskog muzeja i ja nikada nisam propuštao priliku da ih slušam, a uvijek sam od njih nešto naučio, a naučio sam to na divan, pamtljiv, jedinstven način. Bio sam na maturi i vraćao sam se iz Banje Luke vozom, a isto tako i Miletićeva koja je bila u posjeti porodici. Sjedili smo u istom kupeu. Taj inače dosadni put od Banje Luke preko Maglaja koji je  stravično tuknjivao na celulozu pa Doboja i sumorno-sive Zenice do Sarajeva, tih pet-šest sati dosadne „klaj-klaj“ vožnje prošao mi je kao tren odnesen. Nada mi je pričala o ranovizantijskim rukopisima i minijaturama, od Rabule do Pariskog psaltira, i ja nikada više nigdje niti sam čuo niti sam pročitao nešto tako. Velika žena u maloj sredini! Glupaci i malograđani smatrali su Nadu čudnom. Jer osrednjost ne trpi sebeizdvajajuću izvrsnost. Nije njih Miletićeva zastrašivala samo svojim znanjem. Njen drugačiji način života temeljno ih je plašio. Nada je bila neudata, iako prelijepa, i svoj „ledični“ život nikada nije smatrala hendikepom. Nije imala kompleks usidjelice koji je morio čak i jednu Isidoru Sekulić. Nada, npr.,  nikada nije imala televizor i rezolutno je odbijala da gleda u tu kutiju. Nešto slično činio je u Sarajevu još samo Midhat Šamić. Ali je redovno pratila razne jugo-radio-stanice. Na svakom sarajevskom javnom predavanju mogli ste da je vidite, najčešće na onima u okviru nekadašnje gradske predavačke tribine, u Sali Kamernog teatra ’55. Redovna je bila na koncertima klasične muzike u Domu JNA i u drugim koncertnim prostorima. Uz staru gđu Bugarsku, majku Vesne i Ranka Bugarskih,  vrsnog ljekara i Schöngeista dra Aliosmana Mehmedagića i cijelu njegovu porodicu (žena Taida i svastika Senaida, jedinica Naida), te uz uglednog profesora Pravnog fakulteta Besima Ibrahimpašića, Nada Miletić je bila krem one sarajevske koncertne publike koja je te događaje posjećivala iz ljubavi prema muzici i uz istinsko poznavanje te umjetnosti, iako se radilo o ljudima koji nisu bili profesionalno vezani uz muziku. Retorski dar Miletićeve pratio je njen ciceronovski ironično-sarkastični humor. Ali u tom grkom humoru nije bilo zlobe. Kada je željela da vam nešto spusti Nada bi rečenicu započinjala sa svojim čuvenim „Dušo, vidiš…“ i kad biste to čuli znali ste da sad dolazi kritika upakovana u taj grki humor. Ali ona je i kao Ciceron, bila nepopravljivi odgojitelj bez katedre. Jer shvatio sam kasnije da je tu ironiju poklanjala samo onima koje je voljela, da bi takvi ljudi bili bolji. I bila je u stanju da vas pohvali ako bi joj se svidio neki vaš rezultat naučni. Tu osobinu u nas su, pored nje, imali tek rijetki: Alojz Benac, Azra Begić, Đenana Buturović, Vlajko Palavestra, Meliha Husedžinović, Herta Kuna, Sulejman Grozdanić. Miletićeva nikada nije bila član ili pristalica KPJ-SKJ ali je poštovala Titovu državu i društvo te njegovu partiju jer su joj omogućili da se nesmetano bavi svojom strukom. Njena najbliža rodica, borac NOR-a, rusista i tanani znalac Gogolja, profesor Milica Milidragović koja je nedavno umrla u devedeset i osmoj godini kao doajen Filozofskog fakulteta i sarajevskog Univerziteta bila je ubijeđeni komunista, kao i njen muž profesor Milidragović, veliki teorijski i praktični ustavni pravnik. Ali to ni na koji način nije smetalo da Milidragovićeva i Miletićeva, pored rođačke bliskosti, dijele većinu društvenih vrednosti i kulturnih modela. Te vrednosti su danas obezvređene, ti kulturni modeli su ubijeni. Rijetki ljudi nose sjećanje na osobe kao Nada Miletićeva, a to sjećanje se ili runi ili ga napadaju agresivni došljaci, baš onako kao što se brojne zgrade od neprocjenjivog civilizacijskog značaja nagrđuju nadogradnjama i tzv. obnovama pred našim očima.

Nenad Filipović rođen je u Sarajevu 1962. godine. U istom gradu maturirao na Prvoj gimnaziji: klasični odsjek (latinski i starogrčki), a diplomirao orijentalistiku (turkologija, arabistika, iranistika i islamistika). Magistarske i doktorske studije iz historije Novog vijeka i islamistike studirao i uspješno završio u Beogradu, Beču i Princetonu. Ima jednu magistarsku tezu u rukopisu, a dvije doktorske takođe u rukopisu. Bio kustos Muzeja grada Sarajeva, asistent Balkanološkog instituta SANU u Beogradu, kataloger islamskih rukopisa  u Firestone Library-Princeton University, asistent-istraživač na Princeton Univerzitetu, savjetnik Kulturne fondacije ENKA u Istanbulu. Trenutno voditelj Osmanskog arhiva Orijentalnog instituta u Sarajevu. Objavio preko 30 naučnih studija u periodici i dvije naučne knjige. Tri naučne knjige ima u rukopisu u svom koferu. Novinske članke nikada nije brojao. Voli da sluša Ferenca Fricsaya i Mariju Nemeth, pored mnogih drugih. Odmara se tako što ide na pijacu pa kuha po istilahu. Otac jednog sina kojim ima svaki razlog da se ponosi.